Jak co roku przyszedł 1 sierpnia godzina 17.00, gdy wspominamy moment wybuchu Powstania Warszawskiego, w całym mieście rozlegają się syreny, staje ruch uliczny – ludzie zamierają na chwilę, tam gdzie owa chwila ich zaskoczy, lub tam gdzie z premedytacją się udali. Pod Gloria Victis, na Powązkach, przy grobach dziadków, lub rodziców a może nad Wisłą czy w samym sercu miasta na jednym ze skrzyżowań. Staje nie tylko Warszawa, syreny wyją w Grodzisku, oddają szacunek Powstańcom - wczasowicze na odległych Mazurach lub nad Bałtykiem. I dobrze, że ta chwila jest – Naród – zazwyczaj mocno podzielony, znów wydaje się na mgnienie oka jednością. To bardzo ważne, ale nie o tym, chcemy teraz pisać. Jak co roku piszemy o Powstaniu. Chcemy pokazać co było potem, po owej 17 – pamiętnego 1 sierpnia 1944 r. Tak ciągle trzeba to pisać i przypominać – niestety ciągle wiele osób nie wie co to za data, lub ile dni Powstanie trwało. Nie chce nam się w to wierzyć, ale cóż taka służba, będziemy edukować dalej – siebie i naszych miłych czytelników. Tak więc nie przedłużając zapraszamy do lektury dzisiejszego wpisu z tegorocznej wersji kalendarium Powstania Warszawskiego!
30 września 1944 r. (sobota)
Żoliborz
O świcie niespodziewanym napadem Niemcy wyparli powstańców z domu "Zgoda". Po przygotowaniu ogniowym natarcie nieprzyjaciela ruszyło na ulice Słowackiego, Gdańską i plac Wilsona. Do godzin popołudniowych toczyła się mordercza walka o poszczególne domy na ulicach Mickiewicza i Krasińskiego, a atakujących od strony Marymontu powstrzymywały oddziały zgrupowane w płonącym domu spółdzielni "Znicz" (Mickiewicza 37) i "Szklane Domy" (Mickiewicza 34). Ostatecznie Niemcy opanowali frontowe części domów na nadwiślańskim odcinku ulicy Krasińskiego.
Około godziny 8 rano funkcjonująca na Żoliborzu radiostacja lejtnanta Wurdela przyjęła wiadomość z dowództwa I Armii Wojska Polskiego na Pradze o przygotowanej na godziny południowe ewakuacji pontonami oddziałów powstańczych na brzeg praski. Ppłk "Żywiciel", zdecydowany na przebicie się do Wisły, rozkazał natarcie oddziałów zgrupowania "Żbik" i "Żyrafa" pod dowództwem kpt. "Sławomira", mające na celu otwarcie drogi ku przeprawie. Równocześnie wyszły rozkazy przegrupowania oddziałów, zabezpieczające odwrót i osłonę ewakuacji.
Oddziały kpt. "Sławomira", wsparte przez artylerię i samoloty radzieckie ostrzeliwujące Niemców z broni pokładowej, dotarły do silnie obsadzonego przez nieprzyjaciela wału wiślanego. Akcja została przerwana po przekazaniu wiadomości o przesunięciu terminu przeprawy na skutek niesprzyjających warunków atmosferycznych na godzinę 19.
Płk "Wachnowski" z por. "Ściborem" (Jerzym Kamińskim) z rozkazu gen. "Bora" od rana tego dnia prowadził z gen. von dem Bachem pertraktacje w sprawie kapitulacji Żoliborza. Po uzyskaniu zgody dowódcy Armii Krajowej na kapitulację dzielnicy i ustaleniu jej warunków z gen. Källnerem (gwarancje traktowania jeńców i ludności według prawa międzynarodowego) płk "Wachnowski" w porozumieniu z dowództwem niemieckim dociera około godziny 17 na Żoliborz, aby przekazać ppłk. "Żywicielowi" decyzję dowództwa Armii Krajowej.
O godzinie 18 Żoliborz skapitulował. Oddziały Armii Krajowej składają broń do godziny 23, a następnie odmaszerowują pod eskortą do "Pionierparku" na Powązkach.
Dowództwo Armii Ludowej na Żoliborzu nie przyjęło decyzji kapitulacji i nocą kilkudziesięcioosobowa grupa rozpoczęła przebicie się ku Wiśle. Pod ciężkim ogniem nieprzyjaciela dotarło do brzegu 28 osób i przy pomocy plutonu fizylierów 6 pułku piechoty, którzy oczekiwali tu na powstańców, przeprawiło się na prawy brzeg.
W piwnicy domu przy ulicy Promyka ukrywa się dwunastoosobowa grupa żołnierzy Żydowskiej Organizacji Bojowej, która z oddziałami Armii Ludowej brała udział w walkach na Starym Mieście i Żoliborzu. Po kilku tygodniach udało się wyprowadzić ich z Warszawy i ocalić przy pomocy sanitariatu Armii Krajowej.
W tym roku, naszym niejako przewodnikiem po Stolicy w dniach Powstania, będzie książka Władysława Bartoszewskiego „Powstanie Warszawskie”, wydana w Warszawie w 2014 roku przez Świat Książki. Zamieszczony przez nas cytat, jest jedynie pewną zachętą dla czytelnika by sięgnąć dalej, do źródeł i opracowań. Nie narzucamy konkretnych pozycji, wskazując ich jako jedynie słusznego ujęcia tego zjawiska, fenomenu swojego rodzaju, który nadal jest przedmiotem badań historyków, socjologów specjalistów z zakresu wojskowości czy nauk politycznych. Warto zarówno zajrzeć do źródeł, dokumentów i relacji uczestników oraz świadków wydarzeń, jak i zapoznać się z opracowaniami naukowymi lub popularnonaukowymi. Jak zwykle naszym celem jest zachęcenie do poznania historii Warszawy, nie tylko przez poszerzanie wiedzy na jej temat, ale także do odwiedzenia miejsc z nią związanych. Tak więc do zobaczenia na stołecznych brukach podczas spacerów śladami bohaterów z przełomu lata i jesieni 1944 r!
Komentarze
Prześlij komentarz